ZIELONA HERBATA
Tradycja picia herbaty sięga tysiącleci – w literaturze podaje się przedział 2000 do 5000 lat – i wywodzi się z terenów Azji południowo – wschodniej, w szczególności z Chin. Camellia sinensis czyli chińska herbata to roślina należąca do rodziny kameliowatych (herbatowatych), która przywędrowała do Chin około III. w. n.e. z buddyjskimi mnichami z Asamu.[1] Jak podaje Halina Galera w artykule Skąd wzięła się herbata? początkowo stosowana była w celach leczniczych, a najwcześniejsze informacje o zastosowaniu do przygotowania naparów do celów spożywczych pochodzą z IV-VI w. n.e. . Na nasz kontynent przywędrowała w połowie XVI w. do Rosji wraz z arabskimi kupcami, w innych krajach europejskich pojawiła się nieco później, bo na początku XVII w. w Holandii i wreszcie w połowie XVII w. w Anglii. [2] Do Polski dotarła najprawdopodobniej z Francji w drugiej połowie XVII w., a zwyczaj jej picia rozpowszechniał się dopiero w drugiej połowie w XVIII w.[3]-[4]
Polska nazwa herbaty wywodzi się z łacińskiego słowa ,,herba” oznaczącego zioło i ,,Thea” – odpowiednika chińskiej nazwy rośliny czytanej jako ,,tê”[5]
Istnieje wiele odmian herbaty, a smak i aromat uzależniony jest w dużej mierze także od warunków w jakich dojrzewała, sposobu zbioru liści i procesów technologicznych jakim są poddawane oraz samego zaparzania herbaty.[6] Najpopularniejsze to herbata czarna, zielona, biała i czerwona.
Zielona herbata – wytwarzana jest z młodych listków herbaty, poddawanych zaraz po zbiorze jedynie procesowi suszenia, dzięki czemu zawiera najwięcej cennych składników.
Herbata biała – do jej produkcji wykorzystuje się zbierane na wiosnę nierozwinięte pączki liści o najmniejszej ilości chlorofilu, które po zwiędnięciu poddawane są suszeniu. Napar ma lekko słomkową barwę i delikatny smak.
Czarna herbata – podobno powstała przypadkowo, kiedy podczas rejsu przez ocean ułożone w belach liście herbaciane uległy zawilgoceniu i fermentacji, a bele uznano za popsute.[7] Obecnie do jej wytwarzania używane są zarówno młode listki szczytowe, ale również duże liście, poddawane po zbiorze zwiędnięciu, skręcaniu, fermentacji i suszeniu.[8]
Herbata czerwona, zwana też Pu-erh – stosuje się dodatkowy proces fermentacji i leżakowania, nawet do 50 lat! Napar uzyskany z takich liści herbaty jest mocny i wyrazisty.[9]
Za najlepszy i najzdrowszy napar uważa się napój przygotowywany z herbaty zielonej, bogaty w naturalnie w nim obecne liczne związki polifenolowe, w szczególności związki katechinowe (galusan epigalokatechiny, galusan epikatechiny, epigalokatechina, katechina), uważane za silne antyoksydanty, których skład i ilość zależy od rodzaju użytej herbaty i sposobu przygotowania.[10] Ze względu na składniki oraz rejestrowane działanie na zdrowie, zielona herbata – jak i jej ekstrakty – stała się przedmiotem licznych badań naukowych.
W piśmiennictwie naukowym, badaniach zwraca się uwagę na korzystny wpływ spożycia zielonej herbaty na:
- ochronę przed utlenianiem lipoproteiny LDL – niektóre badania potwierdzają, że picie zielonej herbaty oddziałuje na zmniejszenie stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi, jak i zachowanie właściwego poziomu HDL do LDL.[11]
- powstrzymywanie powstawania naczyń krwionośnych w nowotworach, a tym samym hamowanie ich rozwoju. W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach, którym podawano kancerogeny i zielona herbatę do picia zaobserwowano mniejszą liczbę nowotworów oraz ich wolniejszy wzrost , a u ponad 8000 Chinek codziennie spożywających ten napar rzadsze wystąpienie raka sutka.[12]-[13]
- rzadsze występowanie udarów u osób wypijających codziennie więcej niż 5 filiżanek naparu, czy też występowanie i łagodniejszy na przebieg choroby Alzheimera lub Parkinsona.[14]-[15]
Jednakże w dalszym ciągu konieczne jest prowadzenie dalszych badań, które pozwoliłyby na wyciągnięcie niepodważalnych wniosków na potwierdzenie opisywanego w literaturze prozdrowotnego efektu wynikającego ze spożycia zielonej herbaty. W dalszym ciągu brak jest jednoznacznych i niezbitych dowodów naukowych na ich potwierdzenie, czemu wyraz dała między innymi amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA), według której nie ma wiarygodnych dowodów na potwierdzenie teorii, że ,,spożywanie zielonej herbaty łączy się z obniżonym ryzykiem zachorowania na raka przewodu pokarmowego, płuc, jelit, przełyku, trzustki i jajników” oraz, że ,,istnieją bardzo ograniczone dowody na to, że zielona herbata ma pozytywny wpływ na leczenie raka piersi i raka prostaty”, ,,nie istnieją wiarygodne dowody na to, że można połączyć picie zielonej herbaty ze zmniejszeniem ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia”.[16]
Poza bardzo często opisywanym prozdrowotnym działaniem zielonej herbaty pojawiają się także doniesienia o jej potencjalnym szkodliwym wpływie na zdrowie, w szczególności na wątrobę. Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ocenił bezpieczeństwo katechin z zielonej herbaty oraz innych źródeł, efektem czego jest opublikowana w dniu 14 marca 2018 roku opinia Scientific opinion on the safety of green tea catechins, w której stwierdzono, że spożycie katechin obecnych w naparach z zielonej herbaty lub podobnych napojach należy uznać za ogólnie bezpieczne, ale inaczej sytuacja wygląda przy przyjmowaniu ich jako suplementów diety. Zdaniem EFSA dawki katechin obecnych w suplementach diety równe lub przekraczające 800 mg/dzień mogą stanowić problem zdrowotny[17]. EFSA uznał, że oznaki uszkodzenia wątroby przy spożyciu naparów lub innych napojów na bazie zielonej herbaty generalnie nie występują, a ewentualne ich pojawienie się może być spowodowane bardzo rzadkimi i nieprzewidzianymi reakcjami. W przypadku suplementów diety eksperci EFSA wyciągnęli wniosek – na podstawie badań przeprowadzonych na ludziach – że galusan epigalokatechiny (EGCG) w dawce 800 mg/dobę może powodować pierwsze objawy uszkodzenia wątroby. Takich oznak uszkodzenia wątroby nie zaobserwowano w przypadku spożywania suplementów diety, w których w porcji dziennej było mniej EGCG niż 800 mg/dobę. Eksperci EFSA nie określili bezpiecznej dawki. Podkreślono, że katechiny w ekstraktach z zielonej herbaty stosowane w suplementach diety są zwykle bardziej skoncentrowane i mają inny sposób użycia w porównaniu z katechinami pochodzącymi z naparów z zielonej herbaty. Te ostatnie są spożywane razem z jedzeniem i rozprzestrzeniają się przez cały dzień, podczas gdy suplementy, szczególnie w przypadku odchudzania, są przyjmowanie na czczo i jako pojedyncza dzienna dawka. EFSA uznał za wskazane prowadzenie dalszych badań dotyczących wpływu katechin z zielonej herbaty i zaproponował dodatkowe oznakowanie produktów zawierających zieloną herbatę (w szczególności suplementów diety) dotyczących zawartości katechin i ich możliwego ryzyka dla zdrowia, które będą przedmiotem dalszych prac Komisji Europejskiej.[18]
Informujemy, że przedstawione w artykułach różnorodne zastosowanie opisanych w nim roślin, związków chemicznych, substancji, jak i wskazane badania naukowe dotyczące ich działania, zastosowania kosmetycznego, leczniczego, medycznego, suplementacyjnego lub innego mają na celu jedynie przybliżenie stanu ogólnej wiedzy o danym związku chemicznym, roślinie lub substancji na różnych płaszczyznach jego użycia. Informacje w zakresie leczniczego i medycznego zastosowania danych substancji, roślin czy związków chemicznych dotyczą wyłącznie produktów leczniczych i nie mogą być odczytywane jako przypisywanie ich żywności lub kosmetykom, w szczególności właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia.
Literatura:
[1] Halina Galera, Silva Rerum, Skąd wzięła się herbata?, Pasaż wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, http://www.wilanow-palac.pl/skad_wziela_sie_herbata.html, [Dostęp: 22.10.2018]
[2] Halina Galera, Silva Rerum, Skąd wzięła się herbata?, Pasaż wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, http://www.wilanow-palac.pl/skad_wziela_sie_herbata.html, [Dostęp: 22.10.2018]
[3] Halina Galera, Silva Rerum, Skąd wzięła się herbata?, Pasaż wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, http://www.wilanow-palac.pl/skad_wziela_sie_herbata.html, [Dostęp: 22.10.2018]
[4] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbata, [Dostęp: 22.10.2018]
[5] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbata, [Dostęp: 22.10.2018]
[6] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbata, [Dostęp: 22.10.2018]
[7] Halina Galera, Silva Rerum, Skąd wzięła się herbata?, Pasaż wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, http://www.wilanow-palac.pl/skad_wziela_sie_herbata.html, [Dostęp: 22.10.2018]
[8] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbata, [Dostęp: 22.10.2018]
[9] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbata, [Dostęp: 22.10.2018]
[10] Iwona Wawer, Przy herbacie o młodości, [W:] Suplementy diety dla ciebie, Wydawnictwo Wektor, Warszawa 2009, s 157.
[11] Iwona Wawer, Przy herbacie o młodości, [W:] Suplementy diety dla ciebie, Wydawnictwo Wektor, Warszawa 2009, s 157.
[12] Iwona Wawer, Przy herbacie o młodości, [W:] Suplementy diety dla ciebie, Wydawnictwo Wektor, Warszawa 2009, s 157.
[13] Iwona Wawer, Przy herbacie o młodości, [W:] Suplementy diety dla ciebie, Wydawnictwo Wektor, Warszawa 2009, s 158.
[14] Iwona Wawer, Przy herbacie o młodości, [W:] Suplementy diety dla ciebie, Wydawnictwo Wektor, Warszawa 2009, s 159.
[15] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbata, [Dostęp: 22.10.2018]
[16] Herbata, https://pl.wikipedia.org/wiki/Zielona_herbata,[Dostęp: 22.10.2018]
[17] Scientific opinion on the safety of green tea catechins, 14 marca, 2018, doi: 10.2903/j.efsa.2018.5239, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/5239,[Dostęp: 22.10.2018]
[18] EFSA assesses safety of green tea catechins, https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/180418, [Dostęp: 22.10.2018]