Guarana (łac. Paullinia Cupana)
Płożące, a czasami wspinające pnącze z rodziny mydleńcowatych. Osiąga nawet do 12 m wysokości. Wiecznie zielony krzew występujący w amazońskiej dżungli. Dojrzałe owoce w charakterystyczny sposób otwierają się ukazując częściowo nasiona i tworzą specyficzny widok „oka” guarany. Ojczyzną guarany jest dorzecze Amazonki, Wenezuela i północna Brazylia. Sprowadzona została do Europy w XVIII wieku. Uprawiana jest głównie w Ameryce Południowej, a przede wszystkim w Brazylii. Potoczna nazwa „guarana” pochodzi od plemienia Guaranów, które od wieków uprawiało jej krzewy. Plantacje guarany zlokalizowane są w nasłonecznionych, ciepłych i wilgotnych terenach.
Historia
Południowo amerykańscy Indianie od wieków przypisywali guaranie magiczne właściwości, I sporządzali z jej nasion między innymi orzeźwiające napoje, które dodawały sił i usuwały zmęczenie. Używali jej do obniżenia temperatury ciała, przeciwbólowo i w dolegliwościach żołądkowych. Odkryli również jej właściwości zmniejszające uczucie głodu. Na przełomie XVII i XVIII wieku odkrył i opisał guaranę Christian Franz Paullini i od jego nazwiska pochodzi łacińska nazwa. W XIX w. Teodor von Martius wyizolował z guarany białą, krystaliczną substancję o gorzkim smaku. Nazwał ją guaraniną. Nazwę tą zmieniono później na „kofeina”. Jednak prawdziwą furorę zaczęła robić dopiero w latach 40 ubiegłego stulecia, kiedy udowodniono, że wykazuje właściwości energetyzujące, zwiększa koncentrację, a nawet poprawia wytrzymałość fizyczną.
Substancje aktywne
Nasiona guarany zawierają od 4 do 8% (! ) guaraniny (naturalna kofeina), teobrominę, teofilinę, tłuszcze, białka i skrobię. Oczywiście najcenniejszym składnikiem jest kofeina – występująca w stężeniu niespotykanym w innych roślinach: czarna herbata zawiera do 4,5% kofeiny, a popularna kawa maksymalnie do 2,5%. Kofeina silnie stymuluje centralny system nerwowy. Dawki w granicach od 100 do 200 mg podnoszą sprawność umysłową, zmniejszają zmęczenie i senność. Warto podkreślić, że nadmiar kofeiny i jej regularne przyjmowanie powoduje wypłukiwanie magnezu z organizmu, ale również tzw. stan tolerancji (przyzwyczajenie organizmu). Naukowcy podkreślają korzystny wpływ kofeiny na gospodarkę tłuszczową. Poprzez zwiększanie wykorzystywania tłuszczów jako źródła energii kofeina przyczynia się do wzrostu efektów ćwiczeń stosowanych w procesach redukcji wagi.
Działanie
Guarana dzięki zawartości kofeiny (podobnie jak kawa):
- zmniejsza zmęczenie i uczucie znużenia,
- podnosi zdolność koncentracji,
- wpływa na zwiększenie zapamiętywania,
- stymuluje układ krążenia i oddechowy,
- wspomaga usuwanie wolnych rodników (działanie antyoksydacyjne),
- poprawia gospodarkę tłuszczową (wspiera procesy odchudzania).
Kofeina z guarany uwalnia się wolniej, czyli działa dwukrotnie dłużej. Jest to o tyle dobre, że znika charakterystyczny dla kawy nagły spadek aktywności po działaniu pobudzającym.
Produkty z guaraną na rynku
Napoje, słodycze, odżywki i żywność energetyzująca (np. batony), suplementy diety. Ze względu na bardzo gorzki smak produkty z guaraną mają dużą zawartość cukru lub substancji słodzących, w szczególności napoje.
Pozyskiwanie
Owoce guarany na plantacjach zbierane się ręcznie. Proces wyłuskiwania nasion z owoców poprzedzonych jest kilku dniową fermentacją. Następnie nasiona praży się i (najczęściej) mieli na proszek. Ta postać umożliwia przygotowanie tradycyjnych napojów (po zmieszaniu z wodą bądź sokami). Obecnie, aby zapewnić równo wysoką zawartość kofeiny w różnych partiach surowca przeprowadzane są procesy standaryzacji.
Ważne – na co zwrócić uwagę wybierając produkty z guaraną
Najważniejszym czynnikiem w podejmowaniu decyzji o zakupie jest zawartość guarany w produkcie, a tą informację można znaleźć na etykiecie. Również na etykiecie powinna być podana zawartość czystej kofeiny w przeliczeniu na zalecaną porcję zalecaną do spożycia w ciągu dnia. Dlatego też wszystkie produkty z guaraną powinny być standaryzowane na zawartość kofeiny.
Wysokie dawki kofeiny (powyżej 0,5 g) mogą powodować przyspieszone bicie serca, nadpobudliwość, niepokój, bezsenność, gwałtowne podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi a nawet skurcze tężcowe. Nie zaleca się stosowania preparatów z wysoką zawartością kofeiny u dzieci i młodzieży poniżej 16 roku życia, u kobiet w ciąży i matek karmiących piersią, diabetyków, osób wrażliwych na kofeinę oraz u osób z nadciśnieniem. Należy również uważać na możliwe interakcje z innymi lekami głównie obniżającymi ciśnienie krwi, gdyż produkty z kofeiną mogą obniżać ich działanie.
Literatura:
- Guarana monograph. Natural Medicines Comprehensive Database
- Guarana (Paulinia cupana) Natural Standard The Authority on Integrative Medicine
- Paulinia semen Guarana seed ESCOP MONOGRAPHS The Scientific Foundation for Herbal Medicinal Products. Second edition. 2009
- Your Guide to Standardized Herbal Poducts. Flynn R, Roest M, Mowrey D. One World Press, 1995
- A double-blind, placebo-controlled, multi-dose evaluation of the acute behavioural effects of guaraná in humans. Haskell CF et al. J Psychopharmacil, 21, 65-70
- Caffeine (1,3,7 trimethylxanthine) in foods: a comprehensive review on consumption, functionality, safety, and regulatory matters. Heckman MA, Gonzales de Mejia E. J Food Sci. 2010 Apr;75(3):R77-87.
- Improved cognitive performance and mental fatigue following a multi-vitamin and mineral supplement with added guaraná (Paullinia cupana). Kennedy DO et al. Appetite, 2008 Mar-May;50(2-3):506-13. Epub 2007 Oct 30.
- Improved cognitive performance in human volunteers following administration of guarana (Paullinia cupana) extract: comparison and interaction with Panax ginseng. Kennedy DO et al., Pharmacol Biochem Behav. 2004 Nov;79(3):401-11.
- An herbal supplement containing Ma Huang-Guarana for weight loss: a randomized, double-blind trial. Boozer CN et al. Inst J Obes Relat Metab Disord, 25, 316-324
- The essential Guide to Herbal Safety. Mills S, Bone K. Elsever Churchill Livingston. 2008
- Caffeine, fatigue and cognition. Lorist MM and Tops M. Brain Cogn. 003, 53, 82-94
- Effects of caffeine on human behavior. Smith AP, Food Chem Tovicol, 2002, 40, 1243-255
- http://ziolalecznicze.info/Paullinia-cupana-Paulinia-guarana.
- http://www.guarana.pl/
- http://guaranainfo.eu/paulinia-guarana-Paullinia-cupana.html
- http://www.witaminy-mineraly.pl/owoce-warzywa/guarana-ciernioplatosmetapaullinia-cupana.html
- http://www.national-geographic.pl/drukuj-artykul/niezwykle-owoce/
- http://www.witaminy-mineraly.pl/owoce-warzywa/guarana-ciernioplatosmetapaullinia-cupana.html
- http://www.national-geographic.pl/drukuj-artykul/niezwykle-owoce
Informujemy, że przedstawione w artykule różnorodne zastosowanie opisanych w nim roślin, związków chemicznych, substancji, jak i wskazane badania naukowe w zakresie zastosowania kosmetycznego, leczniczego, medycznego, suplementacyjnego lub innego mają na celu jedynie przybliżenie czytelnikowi stanu ogólnej wiedzy o danym związku chemicznym, roślinie lub substancji na różnych płaszczyznach jego użycia. Informacje w zakresie leczniczego i medycznego zastosowania danych substancji, roślin czy związków chemicznych dotyczą wyłącznie produktów leczniczych i nie mogą być odczytywane jako przypisywanie ich żywności, w szczególności właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia.