Srebro (łac. Argentum, Ag) – pierwiastek chemiczny z grupy metali o srebrzystobiałym zabarwieniu, charakteryzujący się największą przewodnością elektryczną i termiczną. W przyrodzie występuje w stanie wolnym, ale przede wszystkim w minerałach, takich jak argentyt. Najczęściej wydobywa się go jako domieszkę rud miedzi, złota, ołowiu i cynku.[1] Nie reaguje z powietrzem, ale wykazuje taką cechę w przypadku obecnego w nim siarkowodoru, co prowadzi do powstawania ciemno-szarego, czarnego nalotu, siarczku. Srebro metaliczne, które zapisuje się za pomocą symbolu Ag (0) oznacza srebro na zerowym stopniu utlenienia. W jego atomie liczba protonów (47) w jądrze równa jest liczbie elektronów (47) znajdujących się w tak zwanej chmurze elektronowej. Na ostatniej orbicie znajduje się 1 elektron walencyjny, który uczestniczy w tworzeniu wiązań chemicznych, poprzez przekazywanie go do innego atomu lub przyjmowanie elektronu z innego atomu. Uważa się, że to właśnie elektrony walencyjne determinują właściwości pierwiastka. Każdy atom, w którym zachowana jest równowaga pomiędzy elektronami i protonami jest elektrycznie obojętny, dlatego takie srebro Ag (0) określamy jako nieaktywne. Jeżeli dojdzie do różnicy pomiędzy ilością protonów a elektronów to atom traci neutralność i powstaje naładowany elektrycznie jon. Jeśli protonów jest więcej to powstaje jon naładowany dodatnio, czyli kation (+), a jeśli więcej jest elektronów to mamy do czynienia z jonem naładowanym ujemnie, czyli anionem (-). Srebro koloidalne to roztwór koloidalny, w którym dodatnio naładowane jony srebra Ag+ (jonowe srebro koloidalne) lub metaliczne cząsteczki Ag (0) (srebro koloidalne niejonowe) rozproszone są w wodzie.
Jak potwierdzono w licznych badaniach i piśmiennictwie naukowym, tylko dodatnio naładowany jon srebra (kation, Ag+) posiada cechy umożliwiające niszczenie różnych patogenów.[2][3][4][5] Stwierdza się w nich, że srebro wykazuje działanie antybakteryjne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne.[6] Przez świat nauki uznawane jest za najważniejszy środek przeciwdrobnoustrojowy dostępny przed wprowadzeniem antybiotyków, używane przez co najmniej sześć tysiącleci w celu zapobiegania infekcjom bakteryjnym, skuteczny przeciwko prawie wszystkim badanym organizmom i stosowany w leczeniu licznych zakażeń i stanów niezakaźnych.[7] Unieaktywnia liczne bakterie Gram (+) i Gram(-), zarówno tlenowe i beztlenowe,[8][9] m.in. gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), bakterie z rodzaju Streptococcus, Pseudomonas, Escherichia,[10] E. coli, Klebsiella spp., Staphylococcus epidermidis, Enterococcus faecalis oraz grzybów Candida albicans, Candida glabrata.[11]
Uznaje się, że takie działanie jest możliwe dzięki zdolności jonów do łatwego uwalniania się z powłoki elektronowej i pobierania ich przez drobnoustroje ze środowiska, poprzez łączenie się z ich białkami strukturalnymi i enzymatycznymi. Stwierdzono, że prowadzi to do dezaktywacji enzymów używanych przez mikroorganizmy do metabolizmu tlenowego, tracą one możliwość oddychania, odżywiania, co prowadzi do zahamowania ich rozwoju oraz możliwość namnażania.[12][13][14][15][16] Jak donoszą niektórzy, srebro nie wykazuje toksyczności wobec komórek ludzkich[17] i nie powoduje powstawania oporności.[18]
W artykule Srebro jonowe Ag+ alternatywna metoda w leczeniu infekcji, czytamy, że ,,Związki srebra (metalicznego, koloidalnego, jonowego i w formie nanocząstek) są przebadane i wykorzystywane w medycynie szerzej niż jakikolwiek inny metal szlachetny o właściwościach przeciwbakteryjnych.”[19]
Morrill K, May K, Leek D, Langland N, Jeane LD i inni przeprowadzili badania, których celem była ocena skuteczności przeciwdrobnoustrojowej srebra koloidalnego. Kilka szczepów bakterii, grzybów, hodowano w obecności lub nieobecności jonowego srebra koloidalnego. W przypadku bakterii hodowanych w warunkach tlenowych i beztlenowych zaobserwowano znaczące zahamowanie wzrostu. W przypadku hodowli grzybów działanie jonów koloidalnych srebra różniło się istotnie pomiędzy różnymi rodzajami. Te badania pozwoliły na sformułowanie wniosku, że jonowe srebro koloidalne jest środkiem przeciwdrobnoustrojowym o szerokim spektrum działania na bakterie tlenowe i bakterie beztlenowe, ale ma bardziej ograniczone i specyficzne spektrum działania przeciwko grzybom.[20]
Badania prowadzone przez Afonina IA, Kraeva LA, Tseneva Gia potwierdziły, że roztwór koloidalny srebra miał znaczącą aktywność bakteriobójczą. Stabilny efekt bakteriobójczy na mikroorganizmy gram-ujemne zaobserwowano po ich 2-godzinnej ekspozycji w roztworze srebra koloidalnego o stężeniu 10 ppm.[21]
Naukowcy starają się odnaleźć rozwiązanie pozwalające na bezpieczne stosowanie jonów srebra, poszukując w szczególności właściwych dla niego nośników. Akumulacja bardzo dużej ilości srebra Ag0 może spowodować przebarwienie skóry, błon śluzowych na niebieskoszary kolor (dochodzi do tak zwanej arygii), które uznaje się jednak za defekt kosmetyczny a nie problem medyczny. Prowadzi się obecnie liczne badania dotyczące bezpieczeństwa stosowania nanocząsteczek srebra, w szczególności z uwagi na magazynowanie się ich w płucach i innych narządach. W niektórych badaniach wykazuje się, że duża podaż Ag0 rodzi ryzyko negatywnego oddziaływania na nerki, wątrobę, tętnice oraz wzrok. Międzynarodowa Organizacja Zdrowia (WHO) w dokumencie ”Silver in drinking water” (Srebro w wodzie pitnej) przyjęła, że spożycie 10 g srebra w okresie życia można uznać za dawkę NOAEL (największa dawka substancji obcej, witaminy lub składnika mineralnego, która przy dłuższym stosowaniu nie powoduje niekorzystnych objawów zdrowotnych). Sformułowano w nim wniosek, że 0,1 mg/litr srebra (które w konsekwencji stanowią ilość 10 g srebra w ciągu 70 lat spożywania wody) mogą być przyjmowane bez ryzyka dla zdrowia.
Liczne badania sugerują, że srebro ma ogromny potencjał przeciwbakteryjny, przeciwgrzybiczy, ale konieczne jest prowadzenie dalszych badań dotyczących mechanizmów działania na mikroorganizmy,wpływu na ludzi oraz w odniesieniu do jego formy i środków podania. Zapewne przez wiele kolejnych lat nie uzyskamy ostatecznych odpowiedzi na nurtujące wszystkich w tym zakresie pytania, ale na pewno przybliżymy się do prawdy.
Informujemy, że przedstawione w artykułach różnorodne zastosowanie opisanych w nim roślin, związków chemicznych, substancji, jak i wskazane badania naukowe dotyczące ich działania, zastosowania kosmetycznego, leczniczego, medycznego, suplementacyjnego lub innego mają na celu jedynie przybliżenie stanu ogólnej wiedzy o danym związku chemicznym, roślinie lub substancji na różnych płaszczyznach jego użycia. Informacje w zakresie leczniczego i medycznego zastosowania danych substancji, roślin czy związków chemicznych dotyczą wyłącznie produktów leczniczych i nie mogą być odczytywane jako przypisywanie ich żywności lub kosmetykom, w szczególności właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia.
Literatura:
[1] Srebro, https://pl.wikipedia.org/wiki/Srebro, [Dostęp: 18.09.2018][2] Gabriela Bugla-Płoskońska, Anna Leszkiewicz, Biologiczna aktywność srebra i jego zastosowanie w medycynie, KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Tom 56 z 2007, Numer 1–2 (274–275), http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2007/115.pdf, [Dostęp; 18.09.2018][3] Srebro jonowe Ag+ alternatywna metoda w leczeniu infekcji, Świat Lekarza, 8 września 2015, http://swiatlekarza.pl/srebro-jonowe-ag-alternatywna-metoda-w-leczeniu-infekcji, [Dostęp: 18.09.2018]
[4]Claire Saulou-Bérion, Ignacio Gonzalez, Brice Enjalbert, Jean-Nicolas Audinot, Isabelle Fourquaux,, Frédéric Jamme, Muriel Cocaign-Bousquet, Muriel Mercier-Bonin, Laurence Girba, Escherichia coli under Ionic Silver Stress: An Integrative Approach to Explore Transcriptional, Physiological and Biochemical Responses, PLoS ONE 2015; 10(12), e0145748. Published online 2015 Dec 22. doi: 10.1371/journal.pone.0145748, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4699211/, [Dostęp: 18.09.2018][5] Sukhorukova IV, Sheveyko AN, Shvindina NV, Denisenko EA, Ignatov SG, Shtansky DV, Aproaches for Controlled Ag+ Ion Release: Influence of Surface Topography, Roughness, and Bactericide Content, ACS Appl Mater Interfaces. 2017 Feb 1;9(4):4259-4271. doi: 10.1021/acsami.6b15096. Epub 2017 Jan 18., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28051310
[6] Rafał Pokrowiecki, Agnieszka Mielczarek, Wybrane przykłady wykorzystania nano-cząsteczek srebra w procedurach medycznych, Nowa Stomatologia 3/2012, http://www.nstomatologia.pl/wp-content/uploads/2014/10/ns_2012_117-121.pdf
[7] Alexander JW., History of the medical use of silver, Surg Infect (Larchmt) 2009 Jun;10(3):289-92. doi: 10.1089/sur.2008.9941. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19566416
[8] R. Żelazowska, K. Pasternak, Metale szlachetne: srebro (Ag), złoto (Au), platyna (Pt) w biologii i medycynie. Biochemia i Chemia Toksykologiczna 2007 (40), 2
[9] Gabriela Bugla-Płoskońska, Anna Leszkiewicz, Biologiczna aktywność srebra i jego zastosowanie w medycynie, KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Tom 56 z 2007, Numer 1–2 (274–275), http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2007/115.pdf, [Dostęp; 18.09.2018][10] Gabriela Bugla-Płoskońska, Anna Leszkiewicz, Biologiczna aktywność srebra i jego zastosowanie w medycynie, KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Tom 56 z 2007, Numer 1–2 (274–275), http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2007/115.pdf, [Dostęp; 18.09.2018][11] Srebro jonowe Ag+ alternatywna metoda w leczeniu infekcji, Świat Lekarza, 8 września 2015, http://swiatlekarza.pl/srebro-jonowe-ag-alternatywna-metoda-w-leczeniu-infekcji, [Dostęp: 18.09.2018]
[12] E. Pawełczyk: Chemia leków. Podręcznik dla studentów farmacji. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1978 9s. 355-357, 432, 437-438, 443-445.
[13] J.K. Podlewski, A. Chwalibogowska- Podlewska, leki współczesnej terapii, Wyd. XX Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, s. 76, 778-779
[14] B. Filipowska, A. Walawska, Wprowadzanie srebra do wyrobu włókienniczego metodami wykończalniczymi, XXVI Seminarium Polskich Kolorystów, Suchedniów 22.09.-24.09.2010 r., Chemiczna obróbka włókien – teraźniejszość i przyszłość, Fundacja Rozwoju Polskiej Kolorystyki, 2010, s. 44, http://www.kolorysci.org.pl/download/mat-sem/26_Seminarium_cz_2.pdf, [Dostęp: 18.09.2018][15] D. Zimmermann, E. Duńska, Wykończenia antybakteryjne poprawiające właściwości higieniczne wyrobów włókienniczych Ing. XXV Seminarium Polskich Kolorystów, Tarnów, 23.09-26.09.2009 r., Technologie Wykończalnicze Bezpieczne dla Środowiska i Zdrowia Człowieka, Fundacja Rozwoju Polskiej Kolorystyki, 2009, s. 35, http://www.kolorysci.org.pl/download/mat-sem/kolorysci_2009.pdf, [Dostęp: 18.09.2018][16] Gabriela Bugla-Płoskońska, Anna Leszkiewicz, Biologiczna aktywność srebra i jego zastosowanie w medycynie, KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Tom 56 z 2007, Numer 1–2 (274–275), http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2007/115.pdf, [Dostęp; 18.09.2018][17] R. Żelazowska, K. Pasternak, Metale szlachetne: srebro (Ag), złoto (Au), platyna (Pt) w biologii i medycynie. Biochemia i Chemia Toksykologiczna 2007 (40), 2
[18] B. Filipowska, A. Walawska, Wprowadzanie srebra do wyrobu włókienniczego metodami wykończalniczymi, XXVI Seminarium Polskich Kolorystów, Suchedniów 22.09.-24.09.2010 r., Chemiczna obróbka włókien – teraźniejszość i przyszłość, Fundacja Rozwoju Polskiej Kolorystyki, 2010, s. 44, http://www.kolorysci.org.pl/download/mat-sem/26_Seminarium_cz_2.pdf, [Dostęp: 18.09.2018][19] Srebro jonowe Ag+ alternatywna metoda w leczeniu infekcji, Świat Lekarza, 8 września 2015, http://swiatlekarza.pl/srebro-jonowe-ag-alternatywna-metoda-w-leczeniu-infekcji, [Dostęp: 18.09.2018]
[20] Morrill K, May K, Leek D, Langland N, Jeane LD, Ventura J, Skubisz C, Scherer S, Lopez E, Crocker E, Peters R, Oertle J, Nguyen K, Just S, Orian M, Humphrey M, Payne D, Jacobs B, Waters R, Langland J., Spectrum of antimicrobial activity associated with ionic colloidal silver, J Altern Complement Med. 2013 Mar;19(3):224-31. doi: 10.1089/acm.2011.0681. Epub 2012 Sep 27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23017226, [Dostęp: 18.09.2018]
[21] Afonina IA, Kraeva LA, Tseneva Gia, Bactericidal activity of colloidal silver against grampositive and gramnegative bacteria, Antibiot Khimiotr. 2010;55(9-10):11-3 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Bactericidal+activity+of+colloidal+silver+against+grampositive+and+gramnegative+bacteria