RÓŻENIEC GÓRSKI (Rhodiola rosea L.)

Opis rośliny

Różeniec górski (Rhodiola rosea L.) należy do rodziny gruboszowatych (Crassulaceae) i zaliczany jest do roślin arktyczno-alpejskich Tworzy bujne kępy, grubych i mięsistych kłączy. Osiąga wysokość do 40 cm. Jajowate, grube liście pokryte są woskowy nalotem i wyróżniają się charakterystycznym sinozielonym kolorem, latem stają się żółto czerwone. Kwitnie drobnymi kwiatkami zebranymi w baldachy. Kolor kwiatów od zielonego poprzez żółty do czerwonego. Nazwa „Różeniec” nawiązuje do różanego zapachu, który wydzielają kłącza. Nazywana także: „złotym korzeniem” (od barwy korzeni), ,,korzeniem arktycznym” lub „rodzimy żen szeń”(ze względu na zastosowanie i działanie). Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Polsce można spotkać go w Sudetach i Karpatach, na terenie parków narodowych. Możemy natknąć się na niego w Tatrzańskim Parku Narodowym, Karkonoskim Parku Narodowym i Babiogórskim Parku Narodowym. Dla celów farmaceutycznych i zielarskich najcenniejsze są kłącza i korzenie roślin co najmniej trzyletnich, pozyskiwane w czasie ich kwitnienia i owocowania.

 Historia

W tradycyjnym zielarstwie wszechstronne właściwości złotego korzenia znane i wykorzystywane były od wielu wieków. Pierwsze odnalezione wzmianki datowane są na lata 70 p.n.e. Stosował go grecki lekarz Dioscorides. Starożytni Grecy, Rzymianie, Wikingowie, a również Eskimosi i Lapończycy przygotowywali napary, żuli korzenie, aby usunąć zmęczenie, dodać sobie sił i wytrzymałości. Na Dalekim Wschodzie wierzono, że zażywanie złotego korzenia wydłuża życie, dodaje sił, pomaga płodzić silne dzieci, a również usuwa problemy gastryczne. Uważano, że złoty korzeń ma działanie wszechstronne. Korzeń arktyczny jest charakterystyczny dla tradycyjnej medycyny azjatyckiej i Europy Wschodniej (Rosja). W 1961 roku profesor Krilov łącząc fakty i ludowe mity udowodnił, że tradycyjnie stosowany złoty korzeń i Różeniec górski to ta sama roślina. Zintensyfikowano badania, w szczególności pod koniec XX w., nad jej właściwościami i potwierdzono działanie adaptogenne i wzmacniające organizm.

Substancje aktywne:

• fenylopropanoidy, do których należą rozawiny, rozaryny i rozyny,
• związki fenolowe – glikozydy salidrozydu (zwanego czasami rodiolozydem),
• p-tyrozol,
• flawonoidy (min. rodionina, rodiolina, rodiozyna),
• kwasy fenolowe (kwas gallusowy, chlorogenowy, hydroksycynamonowy),
• monoterpeny,
• beta-sitosterol,
• taniny,
• kwasy organiczne – bursztynowy, cytrynowy, jabłkowy, szczawiowy,
• tłuszcze, wosk, cukry – glukoza i sacharoza,
• olejki eteryczne (geraniol, n-dekanol).

Warto dodać, że wśród wielu roślin o zbliżonym do żeń-szenia działaniu, Różeniec wykazuje najsilniejsze działanie (nawet w porównaniu z samym żeń-szeniem), przy czym efekt zwiększenia wydajności i wytrzymałości uzyskuje się już przy zastosowaniu niewielkiej dawki. Podkreślić należy jednak, że do dnia dzisiejszego nie wiadomo, które z tych składników tak naprawdę odpowiedzialne są za dane działanie złotego korzenia. Najczęściej podkreśla się, że najważniejszym związkami są rozawiny i salidrozyd.

Działanie

Przyjmuje się, że wyciąg z Różeńca górskiego należy do tzw. substancji adaptogennych, które wykazują zdolność podnoszenia odporności organizmu na stres fizyczny i psychiczny oraz działanie pobudzające w stanach wyczerpania i zmęczenia organizmu. Często podkreśla się w literaturze naukowej działanie psychostymulujące. Efekt stymulujący dotyczy zarówno ośrodkowego układu nerwowego, jak i całego organizmu – wspomaga pamięć i koncentrację, zwiększa refleks, bierze udział w obniżeniu zmęczenia, podnosi wydolność fizyczną i psychiczną, a także zwiększa odporność organizmu na stres. Badania kliniczne na zdrowych ochotnikach, jak i pacjentach z objawami astenii i zaburzeniami nerwicowymi, wykazywały, że symptomy astenii tj. zmęczenie, wyczerpanie, osłabienie, chwiejność nastroju, bezsenność, zmniejszały się już przy niskich dawkach korzenia. W przypadku wyciągu obserwowano cofniecie objawów zmęczenia i wzrost zdolności percepcyjnych, przy dawce od 100 – 300 mg na dzień przez 2-3 tygodnie. W badaniach na zdrowych osobach wykonujących intensywne prace umysłowe, takich jak studenci, lekarze i naukowcy, dowiedziono znaczną poprawę w jakości i ilości wykonywanej pracy intelektualnej oraz działanie zapobiegające obniżeniu wydajności pracy z powodu przemęczenia. U badanych osób opisano zwiększenie wydolności umysłowej, w szczególności poprzez poprawę percepcji i szybkość przetwarzania informacji. Zaobserwowano również zwiększenie wydolności fizycznej, koordynacji oraz działanie uspokajające. Często zwraca się uwagę na antyoksydacyjne działanie Różeńca górskiego oraz korzystny wpływ na regulację ciśnienia krwi, wspomaganie układu immunologicznego, zwiększenie wrażliwość komórek na insulinę, dzięki czemu pozwala utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.

Na co zwrócić uwagę wybierając produkty z Różeńcem.

Z suszonego i sproszkowanego kłącza Różeńca oraz jego suchych wyciągów wytwarzane są tabletki i kapsułki, a w formie płynnej stosuje się odwary i nalewki alkoholowe. Decydując się na zakup suplementu diety trzeba zwrócić uwagę na zawartość Różeńca w produkcie, a tą informację można znaleźć na etykiecie. Najcenniejsze są produkty zawierające wyciąg standaryzowany na zawartość rozawin (3%) i salidrozydu (0,8%) w dawce dziennej około 150 – 200 mg. Ponadto przy wyciągach warto zwrócić uwagę na DER (Drug Extract Ratio), czyli ilość użytej substancji roślinnej do ilości otrzymanego ekstraktu. Dla przykładu: 200 mg ekstrakt z korzenia Różeńca górskiego 20:1 oznacza, że użyto 4 g korzenia różeńca górskiego do wytworzenia  1 g ekstraktu (wyciągu).

(20 x 200 mg=4 000 mg,  1 g= 1000 mg, czyli 4 g surowca roślinnego wykorzystano do wytworzenia 1 g  ekstraktu)

Literatura:

1. Rhodiola rosea Monograph. Alternative Medicine. Volume 7, number 5, 2002
2. Radiola rosea L. (rożeniec górski) – stan badań biotechnologicznych, A. Krajewski-Patan, M. Dreger, M. górska –Paukszta, A. Łowicka, M. Furmanowa, P.M. Mrozikiewicz, Herba Polonica, Poznań, 2005, volime 51, no. ¾, 50-63.
3. Efficacy and tolerability of Rhodiola rosea extract in adults with physical and cognitive deficiencies. Fintelmann V, Gruenwld J. Adiv Ther. 2007 Jul-Aug; 24(4): 929-39
4. A randomized trial of two different doses of a SHR-5 Rhodiola rosea extract versus placebo and control of capacity for mental work. V.A. Shevtsov, Zholus B.I. Shevarly V.I. Et al. Phytomedicine: Mar 2003; 10, 2/3; ProQuest Nursing &Allied Health Source.
5. Rhodiola rosea. A phytomedicinal Overview. Brown B.P., Gerbarg P.L, Ramazanov Z. HerbalGram 56 www.org
6. A randomised, double-blind, placebo-controlled, parallel-group study of the standardised extract shr-5 of the roots of Rhodiola rosea in the treatment of subjects with stress-related fatigue. Olsson EM, von Scheele B, Panossian AG., Planta Med., 2009 Feb;75(2): 105-12.
7. Efficacy and tolerability of Rhodiola rosea extract in adults with physical and cognitive deficiencies. Fintelmann V., Gruenwald J. Adv Ther. 2007 Jul-Aug; 24(4):929-39.
8. Adaptogenic and central nervous system effects of single doses of 3% rosavin and 1% salidroside Rhodiola rosea L. Extract in mice. Perfumi A, Mattioli L, Phytother Res. 2007 Jan; 21 (1): 37-43
9. Rhodiola rosea in stress induced fatigue – a duble blind cross-over study of a standardized extract SHR-5 with a repeated low-dose regimen on the mental performance of healthy physicans during night duty. Darbinyan V, Kteyan A, et al. Phytomedicine. 2000 Oct; 7(5):365-71
10. Chemical composition of golden root (Rhodiola rosea L.) rhizomes of Carpatian origin. Dascaliuc A., Calugaru-Spatatu T, Ciocarlan MH, et al. Herba Polonica. 2008. Vol. 54 No 4
11. A pilot stady of Rhodiola rosea (Rhodax®) for Generalized Anxiety Disorder (GAD). Bystritsky A, Kerwin L, Feusner JD., The Journal of alternative and complementary medicine. 2008;

Informujemy, że przedstawione w artykule różnorodne zastosowanie opisanych w nim roślin, związków chemicznych, substancji, jak i wskazane badania naukowe w zakresie zastosowania kosmetycznego, leczniczego, medycznego, suplementacyjnego  lub innego mają na celu jedynie przybliżenie czytelnikowi  stanu ogólnej wiedzy o danym związku chemicznym, roślinie lub substancji na różnych płaszczyznach jego użycia. Informacje w zakresie leczniczego i medycznego zastosowania danych substancji, roślin czy związków chemicznych dotyczą wyłącznie produktów leczniczych i nie mogą być odczytywane jako przypisywanie suplementom diety właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia.