D- pantenol to prowitamina B5, która w organizmie ulega przekształceniu w rozpuszczalny w wodzie kwas pantotenowy zaliczany do witamin grupy B, zwany witaminą B5. Uznawany jest za niezbędny składnik odżywczy.

Kwas pantotenowy potrzebny jest między innymi do syntezy koenzymu A oraz metabolizmu białek, węglowodanów i tłuszczów oraz wpływa na regenerację nabłonka, przyspiesza gojenie się ran, odgrywa rolę we wzroście włosów i paznokci.[1][2][3] Występuje praktycznie w każdym pożywieniu, zarówno pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego. W ziarnach zbóż i pełnoziarnistych produktach zbożowych, mięsie, warzywach, żółtkach jaj, wątrobie, suszonych grzybach, nasionach słonecznika, suchych nasionach roślin strączkowych, mleku i jego przetworach.[4][5][6] Niewielka ilość tego kwasu syntetyzowana jest w przewodzie pokarmowym człowieka przez drobnoustroje.[7] Aktywność biologiczną wykazuje jedynie optycznie prawoskrętny izomer kwasu pantotenowego, czyli kwas D-pantotenowy.[8][9]

Kwas pantotenowy przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego, prawidłowej syntezy i metabolizmu hormonów steroidowych, witaminy D i niektórych neuroprzekaźników, zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia oraz sprawności umysłowej na prawidłowym poziomie.[10]

Przyjmuje się, że wystąpienie niedoboru kwasu pantotenowego jest niewielkie, a nawet mało prawdopodobne, jednak w drodze badań przeprowadzonych na zwierzętach i ludziach uznano, że może powodować między innymi rogowacenie i złuszczanie naskórka, zaburzenia pigmentacji włosów, zahamowanie wzrostu, spadek masy ciała, zaburzenia działania układu nerwowego, pokarmowego, zwiększona podatność na infekcje oraz problemy z gojeniem się ran.[11]

Normy na kwas pantotenowy wg wystarczającego spożycia (AI) opublikowane przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie:

  • dzieci w wieku od 1 r.ż. do 12 lat: 4 mg/dobę,
  • dzieci starsze, mężczyźni i kobiety: 5 mg/dobę,
  • kobiety w ciąży: do 6 mg/dobę,
  • kobiety w okresie laktacji: do 7 mg/dobę.[12]

Dekspantenol (d-pantenol) ze względu na swe nawilżające działanie jest częstym składnikiem wielu kosmetyków, produktów farmaceutycznych, w szczególności przeznaczonych do higieny osobistej.[13] Posiada on zdolność zatrzymywania wody w zewnętrznej warstwie naskórka, przeciwdziałając tym samym jej utracie. A to wpływa na elastyczność skóry, napięcie i jej zmiękczenie. Niedobór witaminy B5 w skórze powoduje jej szorstkość, łuszczenie się. W literaturze naukowej podkreśla się  działanie polegające na regeneracji naskórka, objawiające się  łagodzeniem podrażnień, oparzeń słonecznych, otarć, poprawie elastyczności skóry, zmniejszeniu dyskomfortu związanego z odczuwanym swędzeniem.[14][15][16] Fritz Ebner, Andreas Heller, Frank Rippke, Irene Tausch w publikacji ,,Miejscowe stosowanie dekspantenolu w zaburzeniach skórnych”  stwierdzają, że zastosowany miejscowo depantenol działa jak nawilżacz, poprawiając nawilżenie warstwy rogowej naskórka poprzez zmniejszenie utraty wody, wpływa na utrzymanie miękkości skóry i jej elastyczność.  Wykazano, że stosowanie emulsji zawierającej dekspantenol na rany naskórka wpływało na zmniejszenie rumienia oraz bardziej elastyczną i stałą regenerację tkanek. Ponadto, że pielęgnacja skóry z użyciem dekspantenolu poprawiła objawy podrażnienia skóry, takie jak suchość skóry, szorstkość, łuszczenie się, świąd, rumień .[17]

Przyjmuje się także, że kwas pantotenowy działa stymulująco na podziały komórkowe, przeciwdziała powstawaniu zmarszczek,  przedwczesnemu starzeniu się skóry, siwieniu, poprawia pigmentację skóry, oddziałuje na zmniejszenie się odczynów zapalnych i wpływa na ochronę włosów przed uszkodzeniami mechanicznymi.[18]

D-pantenol stosowany miejscowo jest łatwo absorbowany przez skórę, w przeciwieństwie do kwasu pantotenowego, i szybko przekształcany w kwas pantotenowy.[19] Uważa się, że jest to składnik bardzo dobrze tolerowany przez skórę, a miejscowe aplikowanie d-pantenolu tylko w skrajnych przypadkach może być przyczyną podrażnień lub uczulenia.[20]


Informujemy, że przedstawione w artykułach różnorodne zastosowanie opisanych w nim roślin, związków chemicznych,  substancji, jak i wskazane badania naukowe dotyczące ich działania, zastosowania kosmetycznego, leczniczego, medycznego, suplementacyjnego  lub innego mają na celu jedynie przybliżenie stanu ogólnej wiedzy o danym związku chemicznym, roślinie lub substancji na różnych płaszczyznach jego użycia. Informacje w zakresie leczniczego i medycznego zastosowania danych substancji, roślin czy związków chemicznych dotyczą wyłącznie produktów leczniczych i nie mogą być odczytywane jako przypisywanie ich żywności lub kosmetykom, w szczególności właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia.


Literatura:

[1] Panthotenic acid, https://en.wikipedia.org/wiki/Pantothenic_acid [dostęp: 14.09.2018]

[2] Dekspantenol (opis profesjonalny), bazalekow.mp.pl, https://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=210, [Dostęp: 14.09.2018]

[3] Panthenol, https://en.wikipedia.org/wiki/Panthenol, [Dostęp: 14.09.2018]

[4] Panthotenic acid, https://en.wikipedia.org/wiki/Pantothenic_acid [dostęp: 14.09.2018]

[5] „Pantothenic acid (Vitamin B5)”. MedlinePlus, U.S. National Library of Medicine, National Institutes of Health. 2018, https://medlineplus.gov/druginfo/natural/853.html, [Dostęp: 14.09.2018]

[6] M.Jarosz, K. Stoś, B. Przygoda, E. Matczuk, H. Stolińska-Fiedorowicz, W. Kłys, Kwas pantotenowy, w: Normy żywienia dla populacji Polski, M. Jarosz (red.), Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017, s. 178

[7] M.Jarosz, K. Stoś, B. Przygoda, E. Matczuk, H. Stolińska-Fiedorowicz, W. Kłys, Kwas pantotenowy, w: Normy żywienia dla populacji Polski, M. Jarosz (red.), Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017, s. 178

[8]Panthotenic acid, https://en.wikipedia.org/wiki/Pantothenic_acid [dostęp: 14.09.2018]

[9] M.Jarosz, K. Stoś, B. Przygoda, E. Matczuk, H. Stolińska-Fiedorowicz, W. Kłys, Kwas pantotenowy, w: Normy żywienia dla populacji Polski, M. Jarosz (red.), Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017, s. 178

[10] Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012  z dnia 16 maja 2012 r.  ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci, (Dz.Urz. UE z dnia 25 maja 2012, L 136, s.1)

[11] M.Jarosz, K. Stoś, B. Przygoda, E. Matczuk, H. Stolińska-Fiedorowicz, W. Kłys, Kwas pantotenowy, w: Normy żywienia dla populacji Polski, M. Jarosz (red.), Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017, s. 179

[12] M.Jarosz, K. Stoś, B. Przygoda, E. Matczuk, H. Stolińska-Fiedorowicz, W. Kłys, Kwas pantotenowy, w: Normy żywienia dla populacji Polski, M. Jarosz (red.), Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017, s. 180

[13] Panthenol, https://en.wikipedia.org/wiki/Panthenol, [Dostęp: 14.09.2018]

[14] Elwira Komaszewska, Witaminy w kosmetykach, Aptekarz Polski 2010, http://www.aptekarzpolski.pl/2010/01/01-2010-witaminy-w-kosmetykach/

[15] Panthenol, https://en.wikipedia.org/wiki/Panthenol, [Dostęp: 14.09.2018]

[16] Pantothenic acid (Vitamin B5)”. MedlinePlus, U.S. National Library of Medicine, National Institutes of Health. 2018, https://medlineplus.gov/druginfo/natural/853.html, [Dostęp: 14.09.2018]

[17] Ebner F, Heller A, Rippke F, Tausch I (2002). „Topical Use of Dexpanthenol in Skin Disorders”. American Journal of Clinical Dermatology. 3 (6): 427–433. doi:10.2165/00128071-200203060-00005. PMID 12113650 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12113650,[Dostęp: 14.09.2018]

[18] Elwira Komaszewska, Witaminy w kosmetykach, WWW.aptekarzpolski. Pl, 2010, http://www.aptekarzpolski.pl/2010/01/01-2010-witaminy-w-kosmetykach/, [Dostęp:14.09.2018]

[19] Proksch E, de Bony R, Trapp S, Boudon S,Topical use of dexpanthenol: a 70th anniversary article, J Dermatolog Treat. 2017 Dec;28(8):766-773. doi: 10.1080/09546634.2017.1325310. Epub 2017 May 14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28503966

[20] Ebner F, Heller A, Rippke F, Tausch I (2002). „Topical Use of Dexpanthenol in Skin Disorders”. American Journal of Clinical Dermatology. 3 (6): 427–433. doi:10.2165/00128071-200203060-00005. PMID 12113650 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12113650, [Dostęp: 14.09.2018]